ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ*
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Μ. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ
Ὁμ. Καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
Ὁ ἱερὸς
Χρυσόστομος διδάσκαλος «παντὸς καιροῦ»
Μὲ
πολλὴ χαρὰ ἀποδέχτηκα, τὴν τιμητικὴ γιὰ μένα πρόσκληση τοῦ Σεβασμιωτάτου
Μητροπολίτου σας κ. Ἀνθίμου, νὰ μιλήσω ἀπόψε στὴ Σχολὴ Γάμου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως
μὲ θέμα: Γάμος καὶ Οἰκογένεια στὸν ἱ.
Χρυσόστομο. Τὸν εὐχαριστῶ θερμὰ ἀπὸ βάθους καρδίας. Εὐχαριστῶ ἐπίσης τὸν
Πρωτοσύγκελλο τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Ἀρχιμανδρίτην π. Εἰρηναῖο Λαφτσῆ, Δρ.
Ἰατρικῆς, μὲ τὸν ὁποῖο, κατ’ ἐντολήν τοῦ Σεβασμιωτάτου, καθορίσαμε τὶς
λεπτομέρειες τοῦ ταξιδίου μου καὶ τῆς διαμονῆς μου στὴν πόλη σας καὶ στὸ Νομό
σας καθὼς καὶ τὸν ὑπεύθυνο τῆς Σχολῆς Αἰδεσιμολογιώτατο Πρωτοπρεσβύτερο π.
Γεώργιο Βασιλειάδη ποὺ ἀποτελεῖ τὴν ψυχὴ τῆς ὅλης προσπάθειας. Εὐχαριστῶ καὶ ὅλους ἐσᾶς, ποὺ παρευρίσκεσθε ἀπόψε στὴν
ὁμιλία μου.
Συγχαίρω ἐκ βάθους καρδίας τὸν
Μητροπολίτη σας καὶ ὅλους τοὺς συντελεστὲς ἐκείνους ποὺ συνέδραμαν στὴν ἵδρυση
τῆς Σχολῆς. Ἡ Σχολή αὐτή ἀποτελεῖ ἕνα πρωτοποριακὸ θεσμὸ τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ
ἡ πρωτοβουλία αὐτὴ συνιστᾶ ἕνα σταθμὸ στὶς προσπάθειες τῆς Ἐκκλησίας μας νὰ
ποιμάνει τὸ σύγχρονο γάμο καὶ τὴν οἰκογένεια καὶ νὰ συνοδεύσει ἰδιαίτερα τὰ νέα
ζευγάρια στὸ δρόμο ποὺ ἀνοίγεται μπροστά τους. Ὅπως ὅλοι γνωρίζουμε, τὰ
συγκεκριμένα ζευγάρια καὶ ὄχι μόνον αὐτὰ ἔχουν νὰ ἀντιμετωπίσουν καὶ νὰ λύσουν
μύρια ὅσα σύγχρονα οἰκογενειακὰ προβλήματα καὶ ἄλλες τόσες δυσκολίες στὴ
σημερινή συγκυρία πολλαπλῆς κρίσεως τῶν θεσμῶν καὶ ὄχι μόνο οἰκονομικῆς.
Ἕνα
ζήτημα ποὺ συνήθως τίθεται εἶναι τὸ ἀκόλουθο: Στὶς ἀρχὲς τοῦ 21ου
αἰώνα μπορεῖ ἄραγε ἡ Ἐκκλησία νὰ δίνει ἀκόμη ἀπαντήσεις στὰ ἐρωτήματα τῶν
σύγχρονων κοινωνιῶν καὶ ἰδιαίτερα σὲ αὐτὰ ποὺ ἀφοροῦν στὸν γάμο καὶ στὴν
οἰκογένεια; Μπορεῖ, δηλαδή, γιὰ νὰ ἔλθουμε στὸ θέμα τῆς ἀποψινῆς μας ὁμιλίας, ὁ
ἱ. Χρυσόστομος νὰ γίνει ὁδηγὸς σὲ θέματα γάμου καὶ οἰκογενείας;
Μποροῦμε
νὰ ὑποστηρίξουμε βάσιμα καὶ χωρὶς νὰ θέλουμε νὰ προκαταλάβουμε τὸ ἀκροατήριό
μας, ὅτι ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, ποὺ ἔχει χαρακτηρισθεῖ βάσει τοῦ ἔργου του ὡς
«ὑπερασπιστὴς τοῦ γάμου καὶ ἀπόστολος τῆς παρθενίας»[1],
μπορεῖ ἄνετα καὶ μὲ τρόπο διαχρονικὸ νὰ
ἀπαντᾶ στὰ ἐρωτήματα τοῦ σήμερα καὶ τοῦ αὔριο καὶ ὄχι μόνο τοῦ χθές...
Μπορεῖ,
δηλαδή, νὰ γίνει καθὼς λέει καὶ ὁ ποιητὴς «σηματωρὸς καὶ κήρυκας». Νὰ μᾶς
βοηθάει, δηλαδή, νὰ διακρίνουμε τὰ σημεῖα-σημάδια τῶν σημερινῶν καιρῶν καὶ νὰ
κηρύσσουμε τὴν οὐσία αὐτῶν τῶν πραγμάτων. Μ’ αὐτὸν τὸν
τρόπο ὁ Ἅγιός μας γίνεται διδάσκαλος «παντὸς καιροῦ». Ἡ μακρά του θητεία στὸ
κήρυγμα καὶ στὶς ἑρμηνευτικὲς ὁμιλίες μᾶς ἔχουν ἀφήσει ἕναν ἀδαπάνητο θησαυρὸ διδασκαλίας
γιὰ τὸ γάμο καὶ τὴν οἰκογένεια.
Ὅπως
μάλιστα μὲ τρόπο εὔστοχο ἀποφαίνεται ἄνδρας ποὺ ἔσκυψε στὴ μελέτη αὐτῶν τῶν
ὁμιλιῶν ὅσο λίγοι: «τὰ ρήματα τοῦ
Χρυσοστόμου ἐδόθησαν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, ἵνα ἀκούωνται μέχρι συντελείας τῶν αἰώνων,
κατάλληλα διὰ πᾶσαν καρδίαν καὶ διὰ πᾶσαν ἐποχήν, διατηροῦντα καὶ σήμερον ἐν τῇ
ἀναγνώσει καὶ προωρισμένα νὰ διατηρῶσιν ἐς ἀεὶ ὅλην τὴν δύναμιν καὶ τὴν χάριν
τὴν ὁποίαν ἐνεῖχον, ὅτε ἐξήρχοντο ἀπὸ τὸ μελίρρητον στόμα τοῦ Ἰωάννου καὶ
εἷλκον πρὸς αὐτὸν ἐνθουσιῶντα πλήθη τῆς Ἀντιοχείας καὶ βραδύτερον τῆς βασιλίδος
τῶν πόλεων»[2].
Οἱ
ὁμιλίες αὐτές, ὅπως ὁ ἱερὸς Πατὴρ ὁμολογεῖ, εἶχαν μεγάλη ἐπίδραση πάνω στοὺς
ἀκροατές του:
«Διότι ὅταν διὰ πολλῶν (λόγων περὶ γάμου)
σᾶς ἀποδεικνύαμε... εἶδον πολλοὺς νὰ κύπτουν πρὸς τὰ κάτω, νὰ κτυποῦν τὸ
πρόσωπον καὶ νὰ μὴ ἠμποροῦν νὰ ἀνυψώσουν τὴν κεφαλήν. Τότε, λοιπόν, εἰς τὸν
οὐρανὸν ὑψώσας τὰ βλέμματά μου εἶπον· Δοξασμένος νὰ εἶναι ὁ Θεός, διότι δὲν
ὁμιλοῦμεν εἰς νεκρὰ ὦτα, ἀλλὰ φθάνουν εἰς τὴν διάνοιαν τῶν ἀκροατῶν οἱ λόγοι
μας μὲ πολλὴν σφοδρότητα»[3].
Ὁμιλίες γιὰ τὸ γάμο καὶ
τὴν οἰκογένεια
Τὶς
εἰδικὲς περὶ γάμου ὁμιλίες ἔχει ἀποδώσει σὲ νεοελληνικὴ γλώσσα μὲ εἰσαγωγὴ καὶ
σημειώσεις ὁ Θεολόγος Γυμνασιάρχης Παναγιώτης Γ. Στάμος μὲ τὸν τίτλο Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Γάμος καὶ Συζυγία, Ἀθήνα 1963, 93 σ.
Πολλὰ
κείμενα τοῦ ἱ. Χρυσοστόμου γιὰ τὸ θέμα ποὺ μᾶς ἀπασχολεῖ ἔχουν περιληφθεῖ στοὺς
Β΄ καὶ Γ΄ τόμο τῆς Παιδαγωγικῆς Ἀνθρωπολογίας Ἰω. Χρυσοστόμου,
τοῦ Θεολόγου καὶ Παιδαγωγοῦ Βασ. Χαρώνη μὲ τὴ συνεργασία τῆς Φιλολόγου Οὐρανίας
Α. Λαναρᾶ, Ἀθήνα 1994, ἀρ. 112 Γάμος, σ. 21-87, Ἀθήνα 1995, ἀρ. 316 Οἰκογένεια,
σ. 546-553.
Γιὰ
τὸ Γάμο, τὴν Οἰκογένεια καὶ τὰ Προβλήματά
τους ἔχουμε ὁμώνυμο βιβλίο στὴ διάθεσή μας σὲ τρίτη ἔκδοση τοῦ 2003 (2000), τὸν
Γ΄ τόμο τοῦ «Χρυσοστομικοῦ Ἄμβωνος» ἀπὸ τὸν Ἱερομόναχο
Βενέδικτο, τῆς Συνοδίας Σπυρίδωνος Ἱερομονάχου στὴ Νέα Σκήτη Ἁγίου Ὅρους, 401
σ.
Ὁ
ὁμότιμος Καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν Στυλιανὸς Παπαδόπουλος ἔχει
συγγράψει ὡραιότατη πραγματεία γιὰ τὸ γάμο
σὲ σχέση μὲ τὴν παρθενία στὸν ἱερὸ Χρυσόστομο, Ἐκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα
1996, 106 σ.
Διδάσκαλος,
λοιπόν, «παντὸς καιροῦ» ὁ ἱερός Χρυσόστομος; Ἂς τὸ δοῦμε ἀπὸ πιὸ κοντά.
Μυστήριον
ἀγάπης –
ἐκκλησία μικρά
Ὁ
ἱερὸς Χρυσόστομος σὲ μία ἐποχή, ὅπως ἡ σημερινή, ποὺ οἱ περισσότεροι –νεώτεροι
καὶ μεγαλύτεροι σὲ ἡλικία– ἄνθρωποι δὲν ἔχουν μία συγκεκριμένη εἰκόνα γιὰ τὸ τί
εἶναι γάμος καὶ οἰκογένεια, ἔρχεται νὰ μᾶς προσδιορίσει τὴν οὐσία αὐτῆς τῆς
κοινωνίας, αὐτῆς τῆς σχέσης στὴν ὁποία εἰσέρχονται.
Στὴν
ὀρθόδοξη παράδοση, ὅταν θέλουμε νὰ καθορίσουμε τὶ εἶναι γάμος καὶ οἰκογένεια
χρησιμοποιοῦμε τὴν ἔκφραση ὅτι ὁ γάμος καὶ ἡ οἰκογένεια ὁρίζεται ὡς μικρὴ
ἐκκλησία καὶ ὡς μυστήριο ἀγάπης. Καὶ οἱ δυὸ διατυπώσεις εἶναι χρυσοστομικές.
Ὁ ἱ. Χρυσόστομος λέγει: «καὶ ἡ οἰκία γὰρ ἐκκλησία ἐστὶ μικρά»[4]
(«τὸ σπιτικό σας εἶναι μικρή
ἐκκλησία») ἢ «ἰδοὺ πάλιν μυστήριον ἀγάπης»[5]
(νάτο πάλι τὸ μυστήριο ἀγάπης»).
Δὲν παραμένουν ἁπλῶς διαπιστώσεις. Εἶναι ἐτοῦτο ἢ τὸ ἄλλο. Προβάλλεται
ταυτόχρονα μία ἐπιταγή, μία ἐντολή, μία σκόπευση. «Ἐκκλησίαν ποίησόν σου τὴν οἰκίαν»[6]
(κάνε τὸ σπίτι σου Ἐκκλησία»). «Ἔστω
ἐκκλησία ἡ οἰκία ἐξ ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν συνεστηκυΐα» (νὰ εἶναι τὸ σπίτι
ἐκκλησία ποὺ ἀποτελεῖται ἀπό άνδρες καὶ ἀπό γυναῖκες»). Ὁ τρόπος ποὺ
διαπραγματεύεται τὸ θέμα δὲν δέχεται ἀντιρρήσεις: «Μὴ γὰρ ὅτι σὺ μόνος εἶ ὁ ἀνήρ, μηδὲ ὅτι αὕτη μόνη ἐστὶν ἡ γυνή,
νομίσῃς κώλυμα εἶναι. Ὅπου γὰρ εἰσὶ δύο εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, φησί, συνηγμένοι,
ἐκεῖ εἰμὶ ἐν μέσῳ αὐτῶν»[7]
(Μὴ νομίσεις ὅτι ἐπειδή ἐσύ ὁ
ἄνδρας εἶσαι μόνος καὶ αὐτὴ ἡ γυναίκα
εἶναι μόνη αὐτό εἶναι ἐμπόδιο. Γιατί, ὅπως μᾶς λέγει ὁ Κύριος, ὅπου εἶναι δύο
συναγμένοι στὸ ὄνομά μου, ἐκεῖ βρίσκομαι ἀνάμεσά τους»).
Ὁ
γάμος ὅπως μᾶς διαβεβαιώνει ὁ ἱ. Χρυσόστομος εἶναι «Μυστήριον καὶ τύπος μεγάλου πράγματος», δηλαδὴ, «τῆς Ἐκκλησίας τύπος
ἐστι καὶ τοῦ Χριστοῦ»[8]
(τύπος εἶναι τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Χριστοῦ) «τύπος καὶ μυστήριον τῆς αὐτοῦ παρουσίας»[9]
(«τύπος καὶ μυστήριο τῆς παρουσίας του»).
Μάλιστα
τολμᾶ καὶ τοῦτο νὰ μᾶς ξεκαθαρίσει: «Ὅταν
δὲ συνίωσιν οὐκ εἰκόνα ἄψυχον, οὐδὲ εἰκόνα τινὸς τῶν ἐπὶ τῆς γῆς, ἀλλ’ αὐτοῦ
ποιοῦντες τοῦ Θεοῦ»[10]
(«ὅταν συνέρχονται -ὡς σύζυγοι- δὲν παριστάνουν κάποια ἄψυχη εἰκόνα, οὔτε
εἰκόνα κάποιου ἀπὸ ἐκείνους ποὺ βρίσκονται πάνω στὴ γῆ, ἀλλὰ ἀποτελοῦν εἰκόνα
τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ»).
Δὲν
παύει νὰ ἐπαναλαμβάνει τὴ γνωστὴ ρήση του γιὰ τὸ μυστήριο τοῦ γάμου ὡς
μυστηρίου τῆς ἀγάπης. «Ἰδοὺ πάλιν ἀγάπης
μυστήριον»[11]
(«Νάτο πάλι τὸ μυστήριο τῆς ἀγάπης»).
Ἐντοπίζει κατὰ ταῦτα στὴν ἀγάπη τὸν μυστηριακὸ χαρακτήρα τοῦ γάμου. Μία ἀγάπη
ποὺ ὑπερβαίνει τὰ ἀνθρώπινα καὶ δὲν προέρχεται ἀπὸ ἀνθρώπινη πρωτοβουλία.
Τονίζει μὲ ἔμφαση: «Δὲν εἶναι ἀνθρώπινο
κατασκεύασμα ἡ ἐρωτικὴ ἐπιθυμία ποὺ ἀναπτύσσεται ἀνάμεσα στὸν ἄνδρα καὶ τὴ
γυναίκα ποὺ ἔρχονται σὲ γάμο, ἀλλὰ ὁ Θεὸς ἐφύτεψε τὴν ἐπιθυμία αὐτὴ μέσα στὴν
ἀνθρώπινη φύση»[12].
Ἡ Ἐκκλησία στὴν ἀκολουθία τοῦ γάμου συνηγορεῖ καὶ εὔχεται «ὑπὲρ τοῦ καταπεμφθῆναι αὐτοῖς ἀγάπην
τελείαν» (νὰ τοὺς χαριστεῖ ἡ τέλεια ἀγάπη).
Δὲν
ἀναφέρεται, ὅμως, μόνο στὴν οὐσία, τὸ τί εἶναι ὁ γάμος καὶ ἡ οἰκογένεια, ὅπως
εἴδαμε πιὸ πάνω. Ὑπεισέρχεται σὲ θέματα καθημερινότητας ποὺ ἀπασχολοῦσαν ἀλλὰ
καὶ ἀπασχολοῦν τὸ γάμο τῶν ἀνθρώπων. Γιὰ ὅλα σχεδὸν τὰ θέματα ἔχει μιλήσει καὶ
κατευθύνει σὲ καίρια ζητήματα τῆς ἀνθρώπινης συμβίωσης μέσα στὸ γάμο.
Ἂς
δοῦμε κατ’ ἀρχὴν μία σειρὰ θεμάτων.
Θὰ ἀπαριθμοῦμε τὰ ζητήματα ποὺ
θίγονται στὰ συγγράμματά του καὶ τὶς
θέσεις του καὶ ὅπου χρειάζεται θὰ ἐμπλουτίζουμε τὴν ὁμιλία μας μὲ παραθέματα ἀπὸ δικά του κείμενα. Στὴν
επιλογή τους βοηθηθήκαμε ἀπὸ τὴν ἔκδοση τοῦ Β.Δ. Χαρώνη ποὺ ἀναφέραμε στὴν ἀρχὴ
τῆς ὁμιλίας μας. Τὰ κείμενα αὐτὰ παραθέτουμε στὴ γλαφυρή μετάφραση τοῦ ἰδίου.
Ὁ γάμος εἶναι
μυστήριο
Ὁ
γάμος κατὰ τὸν ἱ. Χρυσόστομο εἶναι μυστήριο καὶ χρειάζεται εὐλογία ἱερέως.
Εἶναι μυστήριο τῆς σοφίας τοῦ Θεοῦ: οἱ δύο ἑνώνονται σὲ ἕνα.
Γιατί
εἶναι μυστήριο;
«”Τὸ μυστήριο αὐτὸ εἶναι μεγάλο” (Ἐφεσίους
5, 32). Πές μου, πῶς εἶναι μεγάλο; Γιατί ἐνῶ περνοῦσε ὅλο γενικὰ τὸ χρόνο ἡ
κόρη στὸ δωμάτιό της, καὶ δὲν εἶδε ποτὲ τὸ γαμπρό, ἀπὸ τὴν πρώτη ἡμέρα τόσο
πολὺ τὸν ποθεῖ καὶ τὸν δέχεται σὰν δικό της σῶμα. Ὁ ἄνδρας ἐπίσης ἐκείνη ποὺ
ποτὲ δὲν εἶδε, ποὺ ποτὲ δὲν συναναστράφηκε, αὐτὴν καὶ ἐκεῖνος ἀπὸ τὴν πρώτη ἡμέρα
προτιμάει περισσότερο ἀπὸ ὅλους καὶ ἀπὸ τοὺς φίλους καὶ ἀπὸ τοὺς συγγενεῖς καὶ
ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς γονεῖς τοῦ»[13].
Διαπιστώσαμε
ὅτι ὁ γάμος ἱδρύθηκε ἀπὸ τὸ Θεὸ καὶ εἶναι θεόσδοτος ὁ συζυγικὸς ἔρωτας καὶ
ἔμφυτη ἡ ἕλξη τῶν φύλων. Δὲν παύει νὰ διακηρύττει ὅτι ντροπὴ εἶναι ἡ ἀκολασία
καὶ ὄχι ὁ γάμος ποὺ ὁ Θεὸς ὅρισε. Ἡ συζυγικὴ σχέση δὲν κάνει ἀκάθαρτους τοὺς
συζύγους.
«Ἂς εἶναι», λέγει ὁ Ἀπ. Παῦλος, «καθόλα τιμημένος ὁ γάμος καὶ τὸ συζυγικὸ
κρεβάτι ἂς φυλάσσεται ἀμόλυντο» (Ἑβραίους 13, 14). «...Γιατί, λέγει, ὁ γάμος
διατηρεῖ τὸν πιστὸ ἁγνὸ ἀπὸ ἀνήθικες σχέσεις»[14].
Δὲν
ἀρκεῖ βέβαια ὁ σαρκικὸς δεσμός, χρειάζεται καὶ ὁ πνευματικός,
εἶναι συνεπῶς ἀναγκαία καὶ στὸ γάμο ἡ πνευματικὴ ἄσκηση.
«Χρησιμοποίησε τὸ γάμο σύμφωνα μὲ τὸ μέτρο
καὶ θὰ εἶσαι πρῶτος στὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν»[15].
Δὲν
ἀποτελεῖ, λοιπόν, ἐμπόδιο ὁ γάμος γιὰ τὴν πνευματικὴ ἄσκηση. Ἀναφέρεται στοὺς
Πατριάρχες καὶ τοὺς Προφῆτες τῆς Π.Δ. ἀλλὰ καὶ τὸν Ἀπ. Πέτρο καὶ στὸ βίο τους
για νὰ βγάνει τὰ συμπεράσματά του.
«Ὁ προφήτης Ἡσαΐας δὲν εἶχε γυναίκα; Καὶ
ὅμως δὲν στάθηκε ἐμπόδιο στὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ὁ γάμος, ἀλλὰ καὶ συνουσιάζετο μὲ
τὴ γυναίκα του καὶ προφήτης ἦταν»[16].
«Γιατί ὁ γάμος δὲν εἶναι ἐμπόδιο, γιὰ νὰ
ἀνεβεῖ κανεὶς στὸν οὐρανό· γιατί, ἂν ἦταν ἐμπόδιο καὶ ἐπρόκειτο νὰ σκευωρεῖ
ἐναντίον μας ἡ γυναίκα, δὲν θὰ τὴν ὀνόμαζε βοηθὸ ὁ Θεός, δημιουργώντας την ἀπὸ
τὴν ἀρχή»[17].
Ἐρχόμενος
τώρα στοὺς σκοποὺς τοῦ γάμου μὲ πολλὴ σύνεση ἰσορροπεῖ τὰ πράγματα.
Σκοποί τοῦ
γάμου
«Δύο εἶναι οἱ σκοποὶ γιὰ τοὺς ὁποίους ἔχει
θεσπισθεῖ ὁ γάμος, καὶ γιὰ νὰ σωφρονοῦμε καὶ γιὰ νὰ γινόμαστε γονεῖς, ἀπὸ τοὺς
δύο ὅμως αὐτοὺς σκοποὺς ὁ πρῶτος εἶναι ἡ σωφροσύνη»[18].
Καρπὸς τοῦ
γάμου
Καρπός
του ἄλλωστε κατὰ τὸν ἅγιο πατέρα εἶναι ἡ ἀλληλοσυμπλήρωση καὶ ἡ διαδοχή.
«Γι’ αὐτὸ παρέχεται ὁ γάμος, ὥστε αὐτὸ ποὺ
λείπει ἀπὸ τὸν ἕνα νὰ συμπληρώνεται ἀπὸ τὸν ἄλλο, καὶ ἡ ἀνθρώπινη φύση ποὺ
εἶναι ἀτελής, νὰ γίνεται ἔτσι αὐτάρκης, ὥστε νὰ ἔχει τὴ δυνατότητα, ἐνῶ εἶναι
θνητή, νὰ διατηρεῖ μὲ τὴ διαδοχὴ γιὰ πολὺ χρόνο τὴν ἀθανασία»[19].
Οἱ ὠφέλειες
τοῦ γάμου
Ἄλλωστε
εἶναι πολλὲς οἱ ὠφέλειες τοῦ γάμου, εἶναι πηγὴ πολλῶν ἀγαθῶν, παρέχει ἀσφάλεια,
ἀναιρεῖ τὴν πορνεία, ἐκτονώνει τὴ γενετήσια ὁρμὴ καὶ εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς
δρόμους ποὺ ὁδηγεῖ στὸ Θεό. Ἀκοῦστε πῶς τοποθετεῖται ἀρχίζοντας μὲ τὸν 1ο
στίχο τοῦ 127ου Ψαλμοῦ:
«“(Εἶναι εὐτυχεῖς) ὅσοι βαδίζουν τοὺς δρόμους
τοῦ Θεοῦ”... Καὶ δὲν εἶπε δρόμος, ἀλλὰ δρόμοι, γιὰ νὰ δείξει ὅτι αὐτοὶ εἶναι
πολλοὶ καὶ διαφορετικοί. Γιατί γι’ αὐτὸ χάραξε
πολλοὺς δρόμους, κάνοντας μὲ τὸ πλῆθος τῶν δρόμων εὔκολη τὴν εἴσοδό μας στὸν
οὐρανό. Δηλαδή, ἄλλοι μὲν ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους λάμπουν μὲ τὴν παρθενία, ἄλλοι
διαπρέπουν μὲ τὸ γάμο, ἄλλοι δὲ κοσμοῦνται μὲ τὴ χηρεία. Καὶ ἄλλοι μὲν
ἀπαρνήθηκαν τὰ πάντα, ἄλλοι δὲ τὰ μισά καὶ ἄλλοι μὲν ζοῦν ὀρθὸ βίο, ἄλλοι δὲ
μετανοοῦν γιὰ τὰ ἁμαρτήματά τους. Γι' αὐτὸ λοιπὸν χάραξε πολλοὺς δρόμους, γιὰ νὰ
βαδίζεις εὔκολα»[20].
Ἡ
γυναίκα, μαζὶ μὲ ὅλα τὰ ἄλλα, ἀποτελεῖ πηγὴ εὐθυμίας καὶ λιμάνι
σωφροσύνης.
Ἡ προετοιμασία
τοῦ γάμου
Ἄν,
λοιπόν, εἶναι τόσο σπουδαῖο πράγμα ὁ γάμος θὰ πρέπει νὰ γίνεται ἡ προετοιμασία
του σωστὰ καὶ νὰ πρυτανεύουν κατάλληλα κριτήρια ἐκλογῆς συζύγου. Ἀπευθύνεται
κατὰ πρῶτον λόγον εἰς τοὺς γονεῖς κατὰ τὶς συνήθειες τῆς ἐποχῆς ἀλλὰ καὶ πρὸς
τοὺς ἴδιους τους νέους. Ὑπάρχει μάλιστα καὶ εἰδικὴ ὁμιλία: περὶ τοῦ ποίας δεῖ ἄγεσθαι γυναίκας (ποιὲς
γυναῖκες θὰ πρέπει νὰ παντρευόμαστε)[21].
Ἀκοῦστε
τί λέει πρῶτα γιὰ τὰ κριτήρια ἐπιλογῆς τοῦ γαμπροῦ καὶ
στὴ συνέχεια γιὰ ἐκεῖνα τῆς νύφης.
«Ἂν θέλεις νὰ περάσει ἡ θυγατέρα σου
εὐχάριστη ζωή, μὴ ζητεῖς γαμπρὸ μὲ μεγάλη περιουσία, οὔτε μὲ ἔνδοξη καταγωγή,
οὔτε μὲ μεγάλη πατρίδα, γιατί ὅλ΄ αὐτὰ εἶναι περιττά, ἀλλὰ νὰ ἐπιδιώκεις γαμπρὸ
μὲ εὐλάβεια ψυχῆς, μὲ καλωσύνη, μὲ ἀληθινὴ σύνεση, μὲ φόβο Θεοῦ. Γιατί, ἂν
ζητεῖς πλουσιότερο ἀπὸ τὴ θυγατέρα σου, ὄχι μόνον δὲν θὰ τὴν ὠφελήσεις, ἀλλὰ
καὶ θὰ τὴν βλάψεις, ἀφοῦ θὰ τὴν κάνεις δούλη, ἀντὶ γιὰ ἐλεύθερη γυναίκα. Γιατί,
ἀντὶ νὰ ἀπολαύσει εὐχαρίστηση ἀπὸ τὰ χρυσὰ κοσμήματα, θὰ εἶναι δούλη στὴν ἀηδία
τῆς φιλαρέσκειας. Μὴ ζητεῖς λοιπὸν τέτοια, ἀλλὰ κυρίως ἄνδρα ἰσότιμο· κι' ἂν
δὲν εἶναι δυνατόν, καλύτερα φτωχότερο, παρὰ πλουσιότερο, ἂν βέβαια δὲν θέλεις
νὰ δώσεις τὴν κόρη σου σὲ δυνάστη, ἀλλὰ σὲ στοργικὸ ἄνδρα. Ὅταν ἐξετάσεις μὲ
προσοχή τὴν ἀρετὴ τοῦ ἄνδρα καὶ πρόκειται νὰ παραδώσεις τὴ θυγατέρα σου,
παρακάλεσε τὸ Χριστὸ νὰ παρευρεθεῖ· δὲν θὰ ντραπεῖ νὰ τὸ κάνει, ἀφοῦ ὁ γάμος
εἶναι μυστήριο τῆς παρουσίας Του. Πρὸ παντὸς, λοιπὸν, τότε νὰ παρακαλεῖς, ὥστε
νὰ στείλει τέτοιο μνηστήρα...· Ὅταν περιεργάζεσαι καὶ ἀναζητεῖς ὑποψήφιο
γαμπρό, νὰ προσεύχεσαι· πὲς στὸ Θεό· ὅποιον θέλεις ἐσὺ στεῖλε· ἀνάθεσε σ' Αὐτὸν
τὴν ὑπόθεση, καὶ ἀφοῦ τὸν τίμησες μ' αὐτὴ τὴν τιμή, θὰ σὲ ἀνταμείψει. Δύο λοιπὸν
πράγματα πρέπει νὰ κάνεις, καὶ νὰ ἀναθέτεις στὸ Χριστὸ τὸ θέμα καὶ νὰ ζητεῖς
τέτοιο γαμπρό, ποὺ Αὐτὸς θέλει, δηλαδὴ σεμνόν, σώφρονα»[22].
«Ποιός, ὅταν πρόκειται νὰ νυμφευθεῖ, ἐξετάζει
τὸ χαρακτήρα καὶ τὴν ἀνατροφὴ τῆς κόρης; Κανείς· ἀλλὰ ἐξετάζει ἀμέσως χρήματα
καὶ κτήματα καὶ μέτρα περιουσίας ποικίλης καὶ διαφορετικῆς, σὰν νὰ πρόκειται νὰ
ἀγοράσει κάτι ἢ νὰ κάμει κάποια συνηθισμένη συναλλαγὴ ... Μάθετε πῶς ἔκαναν τὸ
γάμο οἱ παλιοὶ καὶ ζηλέψτε. Πῶς λοιπὸν ἐκεῖνοι ἔκαναν τὸ γάμο; Ζητοῦσαν
χαρακτῆρες καὶ ἦθος καὶ ἀρετὴ ψυχῆς. Γι' αὐτὸ αὐτοὶ δὲν εἶχαν ἀνάγκη ἀπὸ
συμβόλαια, οὔτε ἀπὸ τὴν ἀσφάλεια τοῦ χαρτιοῦ καὶ τῆς μελάνης· γιατί τοὺς ἦταν
ἀρκετὴ ἀντὶ ὅλων αὐτῶν ἡ διαγωγὴ τῆς νύφης»[23].
Μεγάλη
σημασία δίνει ὁ ἱ. Χρυσόστομος στὴν ἁγνότητα τῶν νέων ποὺ προσέρχονται
εἰς γάμου κοινωνίαν, γι’ αὐτὸ καὶ συνιστᾶ νὰ φροντίζουμε γιὰ τὴν ἁγνότητά τους
καὶ γιὰ σύντομο γάμο.
«Πρὸ πάντων πρέπει νὰ διατηροῦμε τοὺς νέους
σώφρονες, γιατί ἡ ἀνηθικότητα τοὺς μολύνει περισσότερο ἀπὸ ὅλα. Γιὰ τὸ σκοπὸ
αὐτὸ χρειάζονται ἀπὸ μέρους μας πολλοὶ ἀγῶνες, πολλὴ προσοχή. Νὰ τοὺς ὁδηγοῦμε
γρήγορα στὸ γάμο, ὥστε νὰ δέχονται τὴ νύφη μὲ καθαρὰ καὶ ἁγνὰ σώματα· αὐτοὶ οἱ
ἔρωτες εἶναι οἱ θερμότεροι. Ἐκεῖνος ποὺ εἶναι ἁγνὸς πρὶν ἀπὸ τὸ γάμο, θὰ εἶναι
ἁγνὸς πολὺ περισσότερο μετὰ τὸ γάμο· ἐνῶ ἐκεῖνος ποὺ συνήθισε νὰ πορνεύει πρὶν
ἀπὸ τὸ γάμο, θὰ κάμει τὸ ἴδιο καὶ μετὰ τὸ γάμο. Γιατί, ὅπως λέγει ὁ σοφὸς
Σολομῶν, «στὸν πόρνο κάθε γυναίκα φαίνεται γλυκειά» (Ἐκκλησιατής 23, 24). Γι' αὐτὸ τοποθετοῦμε στὰ κεφάλια τῶν
νεονύμφων στεφάνια, ποὺ εἶναι σύμβολα τῆς νίκης, γιατί, ἀφοῦ ἀναδείχτηκαν
ἀνίκητοι, προσέρχονται στὸ συζυγικὸ κρεβάτι ἁγνοί, χωρὶς νὰ νικηθοῦν ἀπὸ τὴν
ἡδονή»[24].
Καθήκοντα καὶ ὑποχρεώσεις τῶν συζύγων
Δὲν
ἀρκεῖ, καίτοι εἶναι πολὺ σπουδαία, μόνη ἡ προετοιμασία. Στὸ γάμο ὑπάρχουν
καθήκοντα καὶ ὑποχρεώσεις τῶν συζύγων. Ὁ ἱ. πατὴρ παραθέτει μία σειρὰ ὀφειλῶν,
ὅπως οἱ ἄνδρες νὰ ἀγαποῦν καὶ νὰ ἀνέχονται τὶς γυναῖκες τους ἀκόμη καὶ τὶς
κακότροπες, νὰ μὴ βιαιοπραγοῦν, νὰ εἶναι ἐπιεικεῖς καὶ νὰ ἀνέχονται τὰ
ἐλαττώματά τους καὶ νὰ τὶς παρηγοροῦν στὶς ἀποτυχίες. Ἂς μὴν ξεχνοῦν ὅτι ἡ
συζυγικὴ ἀγάπη εἶναι ἡ βάση τῆς οἰκογενειακῆς εὐτυχίας.
«Πραγματικά, αὐτὸ εἶναι ἀληθινὸ συνοικέσιο,
ὅταν ὑπάρχει ἀνάμεσα στοὺς δύο συζύγους μεγάλη συμφωνία, ὅταν ὑπάρχει στενὸς
σύνδεσμος, ὅταν εἶναι πολὺ σφιχτὰ δεμένοι μὲ τὴν ἀγάπη. Ὅπως, δηλαδὴ, ἀκριβῶς
τὸ σῶμα δὲν μπορεῖ ποτὲ νὰ ἐπαναστατήσει ἐναντίον τοῦ ἑαυτοῦ του, οὔτε ἡ ψυχὴ
ἐναντίον τοῦ ἑαυτοῦ της, ἔτσι καὶ ὁ ἄνδρας καὶ ἡ γυναίκα δὲν πρέπει νὰ
βρίσκονται σὲ διάσταση καὶ διαμάχη, ἀλλὰ πρέπει νὰ εἶναι ἑνωμένοι. Γιατί τότε εἶναι
δυνατὸν νὰ συγκεντρωθοῦν σ' αὐτοὺς ἀναρίθμητα ἀγαθά»[25].
Μὲ
τὴ δύναμη τῆς συζυγικῆς ἀγάπης ὑπερνικῶνται τὰ ἐμπόδια. Ἐξάλλου ὁ ἕνας σύζυγος
ὀφείλει νὰ ἐπιδιώκει τὴ σωτηρία τοῦ ἄλλου καὶ τονίζει ὁ ἱ. Χρυσόστομος τὴν
ἀνάγκη ἀνοχῆς, ὁμονοίας καὶ ὁμοψυχίας. Πρώτιστο καθῆκον τῶν συζύγων εἶναι οἱ
εἰρηνικὲς σχέσεις ποὺ διευκολύνουν πολὺ τὴν πνευματικὴ ζωή.
Μπορεῖ,
βέβαια, ὁ ἄνδρας νὰ θεωρεῖται κεφαλὴ τῆς γυναικὸς καὶ ἡ γυναίκα νὰ φοβᾶται, νὰ
σέβεται καὶ νὰ τιμάει, δηλαδή, τὸν ἄνδρα της, πλὴν ὅμως ἡ ὑποταγὴ τῆς γυναίκας
στὸν ἄνδρα γίνεται πηγὴ πολλῶν εὐλογιῶν.
Δίνουμε
ἕνα μικρὸ δεῖγμα γραφῆς τοῦ ἱ. Χρυσοστόμου γιατί εἶναι ἀδύνατον στὰ πλαίσια τῆς
ἀποψινῆς μας ὁμιλίας νὰ ἀναπτύξουμε στὴν ἐντέλεια τὸ ζήτημα αὐτό. Ἀπὸ τοὺς
νεωτέρους Πατέρες ὁ Ἅγιος Νεκτάριος ὁ ὁποῖος διετέλεσε καὶ ἱεροκήρυκας, ἐδῶ,
στὴν Ἱ. Μητρόπολη Φθιώτιδος, ἔχει κάμει πολὺ ὡραία ἀνάπτυξη τοῦ θέματος σὲ
σχετικὴ ὁμιλία του[26].
«Οἱ γυναῖκες νὰ ὑποτάσσεσθε στοὺς ἄνδρες
σας, σὰν νὰ ὑποτάσσεσθε στὸν Κύριο» (Ἐφεσίους 5, 22). Γιατί τέλος πάντων; Γιατί,
ἂν αὐτοὶ εἶναι μονοιασμένοι, καὶ τὰ παιδιὰ ἀνατρέφονται καλὰ καὶ οἱ ὑπηρέτες
εἶναι πειθαρχικοὶ καὶ οἱ γείτονες ἀπολαμβάνουν τὴν εὐωδία καὶ οἱ φίλοι καὶ οἱ
συγγενεῖς· ἂν ὅμως συμβαίνει τὸ ἀντίθετο, τότε ὅλα γίνονται ἄνω κάτω καὶ
ἐπικρατεῖ σύγχυση»[27].
Προσοχή καὶ
ἀμοιβαιότητα
Χρειάζεται
ὅμως πολλὴ προσοχὴ καὶ ἀμοιβαιότητα. Γιατί ἂν ἡ γυναίκα ὀφείλει νὰ ὑπομένει τὸν
ἄνδρα καὶ ὁ ἄνδρας ἀντίστοιχα θὰ πρέπει νὰ μὴν κακομεταχειρίζεται τὴ γυναίκα.
Μπορεῖ βέβαια βάση τοῦ γάμου καὶ πολυτιμότερο ἀγαθὸ νὰ εἶναι ἡ ἀγάπη τῆς
γυναίκας πρὸς τὸν ἄνδρα της γιατί χωρὶς αὐτὴ ὅλα ἀνατρέπονται: Ἐξίσου ὅμως
πολύτιμη εἶναι καὶ ἡ ἀγάπη τοῦ ἄνδρα πρὸς τὴ γυναίκα του. Ὡς ἔμπειρος
οἰκογενειακὸς σύμβουλος ὁ ἱ. πατὴρ νουθετεῖ τὸν ἄνδρα γιὰ τὸν τρόπο μὲ τὸν
ὁποῖο ὀφείλει νὰ συμπεριφέρεται πρὸς τὴ γυναίκα του ὅταν μάλιστα πρόκειται νὰ
τῆς ὑποδείξει κάτι. Εἶναι πράγματι πολύτιμες οἱ συμβουλές του.
«Λόγια ἀγάπης νὰ τῆς λές:… Ἐγὼ
ἀπὸ ὅλα, τὴ δική σου ἀγάπη προτιμῶ καὶ τίποτε δὲν μοῦ εἶναι τόσο βασανιστικὸ ἢ
δυσάρεστο, ὅσο τὸ νὰ βρεθῶ κάποτε σὲ διάσταση μαζί σου. Κι ἂν ὅλα χρειασθεῖ νὰ
τὰ χάσω, …κι ἂν στοὺς ἔσχατους βρεθῶ κινδύνους, ὁτιδήποτε κι ἂν πάθω, ὅλα μοῦ
εἶναι ἀνεκτὰ κι ὑποφερτά, ὅσο ἐσύ μοῦ εἶσαι καλά. Καὶ τὰ παιδιά, τότε μοῦ εἶναι
περιπόθητα, ἐφ’ ὅσον ἐσύ μᾶς συμπαθεῖς… Ἴσως κάποτε σοῦ πεῖ: Ποτὲ ὡς τώρα δὲν
ξόδεψα ἀπὸ τὰ δικά σου, ἔχω ἀκόμη τὰ δικά μου, πού μου ‘δωσαν οἱ γονεῖς μου.
Τότε πές της: Τί λὲς καλή μου; Ἔχεις ἀκόμη τὰ δικά σου; Ποιὰ λέξη μπορεῖ νά
‘ναι χειρότερη ἀπὸ αὐτή; Σῶμα δὲν ἔχεις πιὰ δικό σου κι ἔχεις χρήματα; Δὲν
εἴμαστε δύο σώματα μετὰ τὸ γάμο, ἀλλὰ γίναμε ἕνα. Δὲν ἔχουμε δύο περιουσίες,
ἀλλὰ μία… Ὅλα δικά σου εἶναι, κι ἐγὼ δικός σου εἶμαι, κορίτσι μου. Αὐτὸ μὲ
συμβουλεύει ὁ Παῦλος λέγοντας ὅτι ὁ ἄνδρας δὲν ἐξουσιάζει τὸ σῶμα του, ἀλλὰ ἡ
γυναίκα. Κι ἂν δὲν ἔχω ἐγὼ ἐξουσία στὸ σῶμα μου, ἀλλὰ ἐσύ, πόσο μᾶλλον δικά
σου εἶναι τὰ χρήματα… Ποτὲ νὰ μὴν τῆς μιλᾶς μὲ πεζὸ τρόπο, ἀλλὰ μὲ φιλοφροσύνη,
μὲ τιμή, μὲ ἀγάπη πολλή. Νὰ τὴν τιμᾶς, καὶ δὲ θὰ βρεθεῖ στὴν ἀνάγκη νὰ ζητήσει
τὴν τιμὴ ἀπὸ ἄλλους… Νὰ τὴν προτιμᾶς ἀπὸ ὅλους γιὰ ὅλα, γιὰ τὴν ὀμορφιά, γιὰ τὴ
σωφροσύνη της, καὶ νὰ τὴν ἐγκωμιάζεις. Νὰ κάνεις φανερὸ ὅτι σ’ ἀρέσει ἡ
συντροφιά της κι ὅτι προτιμᾶς νὰ μένεις στὸ σπίτι γιὰ νά ‘σαι μαζί της ἀπὸ τὸ νὰ βγαίνεις στὴν
ἀγορά. Ἀπὸ ὅλους τοὺς φίλους νὰ τὴν προτιμᾶς, καὶ ἀπὸ τὰ παιδιὰ πού σοῦ χάρισε,
κι αὐτὰ ἐξαιτίας της νὰ τὰ ἀγαπᾶς»[28].
Δυσκολίες στὸ γάμο
Αὐτὴ
ἡ ἀμοιβαία ἀγάπη εἶναι ἀπαραίτητη γιατὶ ὑπάρχουν καὶ οἱ δυσκολίες στὸ γάμο ποὺ
πρέπει νὰ ἀντιμετωπισθοῦν. Σὲ ἕνα «ἀπαισιόδοξο» κείμενο περιγράφει μὲ ἀναλυτικὸ
τρόπο αὐτὲς τὶς δυσκολίες. Δὲν τὸ κάνει γιὰ νὰ κατηγορήσει τὴ φύση τοῦ γάμου
ἀλλὰ γιὰ νὰ φανερώσει τὶς συνεχεῖς ἀτελείωτες φροντίδες τῶν ἐγγάμων.
«Γεννήθηκε κάποιο κορίτσι; Ἐπειδὴ δὲν
εἶναι ἀγόρι, ὁ σύζυγος γίνεται σκυθρωπός. Προστέθηκε καὶ ἀγόρι; Γεννήθηκε τὸ
παιδί, ἀλλὰ δὲν εἶναι ὄμορφο. Εἶναι ὑπερβολικὰ ὄμορφα καὶ τὰ δύο; Ἐπειδὴ εἶναι
ὄμορφα, ἡ φροντίδα εἶναι πικρότερη. Ἔγινε ὁ ἀποθηλασμός; Πάλι διαδέχεται τὸν
θηλασμὸ ἡ ἀγωνία τῆς ἀνατροφῆς. Ὅταν εἶναι ὑγιῆ, ὑπάρχει ὁ φόβος μήπως
ἀρρωστήσουν· ὅταν ἀρρωστήσουν, ὑπάρχει ὁ φόβος μήπως πεθάνουν· ὅταν πεθάνουν,
ὑπάρχει ὁ φόβος νὰ περιφρονεῖται ἡ γυναίκα ὡς ἄτεκνη· ὅταν δὲν πεθάνουν, ἡ
φροντίδα τότε γιὰ τὴ ζωὴ τους εἶναι βαρύτερη. Ἀπὸ ποῦ νὰ βρεθοῦν τὰ χρήματα γιὰ
τὴ μόρφωση τῶν παιδιῶν; Ἀπὸ ποῦ νὰ μαζευθοῦν τὰ χρήματα γιὰ τὸ γάμο τους; Πῶς
νὰ εἶναι καλαίσθητη ἡ ἐνδυμασία τους; Πῶς νὰ διανείμουν τοὺς ὑπηρέτες στὸν
καθένα; Ποιὰ ἀπὸ τὰ ὑπάρχοντα νὰ δώσει στὸ μεγαλύτερο; Πῶς νὰ ἱκανοποιήσει τὸ
μικρότερο, ὅταν φθονεῖ; “Η ἄγαμη ἐπιμελεῖται ἐκεῖνα, ποὺ ἀρέσουν στὸν Κύριο καὶ
προσπαθεῖ νὰ εἶναι ἅγια καὶ στὸ σῶμα καὶ στὴν ψυχή” (A΄ Κόρ. 7, 34). Δὲν κατηγορῶ τὴ φύση τοῦ
γάμου (γιατί ὁ γάμος εἶναι κοινὴ πρόνοια γιὰ τὴ διαιώνιση τοῦ γένους μας), ἀλλὰ
φανερώνω τὶς συνεχεῖς φροντίδες τῶν ἐγγγάμων»[29].
Μὲ
ἀντικειμενικότητα διαπιστώνει τοὺς πολλοὺς πειρασμοὺς τοῦ ἐγγάμου βίου καὶ τὸ
ἐνδεχόμενο νὰ γίνει ὁ γάμος ἀντὶ λιμάνι ναυάγιο. Γνωρίζει τὰ ἐπιχειρήματα ποὺ
συνήθως προβάλλονται ὡς πρὸς τὰ πλεονεκτήματα καὶ τὰ μειονεκτήματα τοῦ γάμου.
«Ἐκεῖνος ποὺ ἦρθε σὲ γάμο, ὑποστηρίζει
ὅτι δὲν ὑπάρχει τίποτε χειρότερο ἀπὸ τὴ γυναίκα καὶ τὶς οἰκογενειακὲς
φροντίδες. Ὁ ἄγαμος λέγει ὅτι δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερη σκλαβιὰ ἀπὸ τὸν ἄγαμο βίο,
γιατί στερεῖται κανεὶς καὶ σπιτικὸ καὶ τὴν ἀνάπαυση ποὺ χαρίζει ἡ γυναικεία
παρουσία»[30]
. Τὸν ἀπασχολοῦν
ἐπίσης τὰ αἴτια τῆς ἀποτυχίας τοῦ γάμου καὶ τῆς οἰκογενείας ποὺ μπορεῖ νὰ ὀφείλεται σὲ σφάλματα τοῦ παρελθόντος, ὅπως ἀνάμεσα σὲ
ἄλλα ὅταν οἱ νέοι δὲν ἔζησαν μὲ ἁγνότητα. Ἡ διχόνοια τῶν γονέων μπορεῖ ἐπίσης
εὔκολα νὰ ὁδηγήσει τὴν οἰκογένεια στὸ ναυάγιο καθὼς καὶ ὁ κακὸς ρόλος τῶν
συγγενῶν.
Ἡ καλλιέργεια τῆς πνευματικῆς
ζωῆς
Γιὰ
νὰ μπορέσουν ὁ γάμος καὶ ἡ οἰκογένεια νὰ διατηρηθοῦν στὸ ὕψος τους καὶ στὴ
συνοχή τους ἀπαιτεῖται ἡ καλλιέργεια τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ὁ ἱ. Χρυσόστομος
θεωρεῖ χρήσιμο, γι’ αὐτὸ καὶ προτείνει, δίπλα σὲ ἄλλα μέτρα, μία πνευματικὴ
εὐκαιρία τὴν ἑβδομάδα.
«Ἂς γράψουμε καὶ ἂς θεσπίσουμε γιὰ τὸν
ἑαυτό μας ἕνα νόμο ἀμετακίνητο καὶ ἀπαράβατο, καὶ γιὰ τὶς γυναῖκες μας καὶ γιὰ
τὰ παιδιά μας, δηλαδὴ, μία μέρα τῆς ἑβδομάδας ὁλόκληρη νὰ τὴν ἀφιερώνουμε στὴν
ἀκρόαση τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ καὶ στὴν ἐμβάθυνση σ’αὐτὰ ποὺ ἀκούσαμε»[31].
Συνιστᾶ
ἐπίσης, ἡ οἰκογένεια νὰ εἶναι παλαίστρα καὶ γυμναστήριο.
«Ἂς γίνει τὸ σπίτι σου στίβος καὶ παλαίστρα
ἀρετῆς, ὥστε, ἀφοῦ γυμνασθεῖς ἐκεῖ μὲ ἐπιμέλεια, νὰ ἀντιμετωπίσεις μὲ πολλὴ
γνώση καὶ τέχνη τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἀγoρᾶς»[32].
Ὁλοκληρώνοντας, θὰ ἤθελα νὰ
τονίσω ὅτι ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, ἐξέχων ὑπέρμαχος τοῦ γάμου, διαβλέπει τὸ τέλος
καὶ δίδει τὸ μέτρο καὶ τὴν καταξίωση κάθε κόπου καὶ προσπάθειας πρὸς αὐτὴ τὴν
κατεύθυνση καὶ βγάνει τὰ χρήσιμα συμπεράσματά του:
« Ἂν μὲ τέτοιο τρόπο ἀγωνιστικὸ
τακτοποιήσουμε τὰ τοῦ γάμου μας... δὲν θὰ συμβεῖ κανένα δυσάρεστο στὸ σπίτι
ἐκεῖνο, ἀλλ’ ὅλα καλὰ θὰ πηγαίνουν, ἀφοῦ οἱ ἄρχοντες τοῦ σπιτιοῦ θὰ βρίσκονται
σὲ τόσο καλὲς σχέσεις. Ἔτσι θὰ μπορέσει ὁ καθένας μαζὶ μὲ τὴν οἰκογένειά του,
δηλαδὴ, τὴ γυναίκα του, τὰ παιδιά του καὶ τοὺς ὑπηρέτες του νὰ διέλθει τὸν ἐδῶ
βίο εὐχάριστα καὶ νὰ εἰσέλθει στὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, τὴν ὁποία ἂς εὐχηθοῦμε
ὅλοι νὰ πετύχουμε»[33].
* Ὁμιλία στὴ Σχολὴ Γάμου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως
Ἀλεξανδρουπόλεως, στὶς 2 Φεβρουαρίου 2011. Τὸ
κείμενο βρίσκεται στὶς Ἐκδόσεις τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Φθιώτιδος, Σειρὰ
Γάμου Κοινωνία I, Λαμία, 32 σ. Μερίμνῃ τῆς Σχολῆς
διανεμήθηκε στοὺς συμμετέχοντες.
[1] Anatole Moulard, Saint Jean Chrysostome. Le défenseur du mariage et l’apôtre de la
virginité, Paris 1923, 322 σ.
[26] Ἁγίου Nεκταρίου Πενταπόλεως, Περί τοῦ
τὶς ἡ ἀληθής ἑρμηνεία τῆς ρήσεως τοῦ Ἀπ. Παύλου: «ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν
ἄνδρα» (Ἐφεσίους 5, 33). Δημοσιεύτηκε στὸ περ. «Ἀνάπλασις» στὶς 14
Νοεμβρίου 1902 καὶ ἀναδημοσιεύτηκε στὸ περ. «Ἐφημέριος» τοῦ ἔτους 1988, σ.
42-43, κυκλοφορεῖ καὶ ὡς ἀνάτυπο.
[28]
Εἰς Ἐφεσίους, Ὁμιλία 20. Ἡ μετάφραση ἀπό:
Παναγιώτη Νέλλα, Ζῶον Θεούμενον,
Ἐκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα 1992-3, σ. 85.
